Museo de Pontevedra

Como mostra de gran variedade temática do arquivo, sacamos hoxe un dos orixinais manuscritos: a Memoria sobre la naturaleza, cultibo (sic) y beneficio de la grana de José Antonio Alzate e Ramírez (Manuscritos, 8-2), tratado do que se conservan outros exemplares similares, tamén manuscritos, na Newberry Library de Chicago e no Arquivo Xeral da Nación de México.

José Antonio Alzate e Ramírez (1737-1799) foi un sacerdote e teólogo mexicano e un dos mellores representantes do movemento ilustrado americano. Aínda que escribiu sobre todo tratados de botánica e zooloxía, as súas inquietudes abrangueron o amplo abano das ciencias; cartografía, matemáticas, meteoroloxía, etc., promovendo na súa época varias publicacións periódicas de carácter científico.

A cochinilla ou cochinilla é un insecto parasito dun cacto, o nopal ou chumbeira, do que se extrae unha tinguidura natural de cor vermella, como o seu propio nome indica. Ata a aparición e diversificación das tinguiduras químicas a finais do século XIX, o comercio da devandita tinguidura entre América e Europa foi moi intenso, sendo o estado mexicano de Oaxaca un dos primeiros produtores da época colonial, aínda que se estendeu logo a outras zonas como as Illas Canarias.

O tratado, datado en 1777, está dedicado ao rei Carlos III, cuxo retrato de corpo enteiro preside a primeira páxina do libro. De caligrafía moi coidada e encadernado en coiro repuxado e dourado, está ilustrado con dez láminas de acuarela orixinais e en cores, que representan tanto detalles do insecto coma pormenores das distintas fases da elaboración da prezada tinguidura. En 1981 o Arquivo Xeral da Nación de México fixo unha edición facsimilar do devandito manuscrito, de tirada limitada, para conmemorar o traslado da súa sede ao edificio Lecumberri. Estamos pois ante un bo exemplo da observación e ciencias americanas en época da Ilustración.

Mª Jesús Fortes Alén

Arquiveira do Museo de Pontevedra